تحقیق جامع صنعت حمل کالا در ایران
گردآوری : امید قائلی تابستان 1402
مقدمه:
حمل و نقل کالا به عنوان یکی از عمده‌ترین بخش‌های اقتصادی جهان، همواره مورد توجه شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف بوده است. در ایران نیز، حمل و نقل کالای جاده‌ای به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های انتقال کالاها، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. با توجه به اینکه شرکت قصد دارد وارد حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای بشود، تحقیقاتی در این حوزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود.
خوب، در اینجا با شروع از بخش مقدمه، به بیان مسئله و اهمیت آن، هدف تحقیق، پرسش‌های تحقیق و مروری بر مطالعات پیشین در این حوزه می‌پردازیم.
مسئله:
صنعت حمل و نقل کالای جاده‌ای در ایران از بزرگترین صنایع اقتصادی کشور محسوب می‌شود. با این وجود، این صنعت با چالش‌های متعددی مواجه است که به صورت مرتب، پیچیده تر و چالش‌برانگیزتر می‌شوند. در این شرایط، شرکت‌هایی که مشغول به فعالیت در این صنعت هستند، باید برای بقا و رشد در بازار، به راهکارهایی مبتنی بر فناوری‌های جدید و نوین و روش‌های بهینه‌سازی مسیرها و سیستم‌های حمل و نقل کالا روی آورند.
اهمیت مسئله:
در این شرایط، شرکت‌های برنامه‌نویسی کامپیوتری، با توجه به تخصص خود در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، می‌توانند با ارائه راه‌حل‌های نوین، به بهبود عملکرد صنعت حمل و نقل کالای جاده‌ای کشور کمک کنند و در عین حال، سهمی از بازار این صنعت را به دست آورند.
هدف تحقیق:
هدف این تحقیق، بررسی چالش‌های موجود در حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای در ایران و راهکارهای موجود برای حل این چالش‌ها، بررسی شرکت‌های رقیب در این صنعت و مقایسه روش‌های آن‌ها با روش‌های شرکت برنامه‌نویسی کامپیوتری مورد نظر و بهینه‌سازی حمل و نقل کالای جاده‌ای با استفاده از فناوری‌های روز می‌باشد.
پرسش‌های تحقیق:
برای رسیدن به هدف تحقیق، پرسش‌های زیر مطرح می‌شود:
– چه چالش‌هایی در حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای وجود دارد؟
– چه راهکارهایی برای حل این چالش‌ها پیشنهاد می‌شود؟
– شرکت‌های رقیب در حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای چه روش‌هایی را برای حمل و نقل کالا استفاده می‌کنند؟
– به چه روش‌هایی می‌توان در شرکت برنامه‌نویسی کامپیوتریمورد نظر نیز برای بهینه‌سازی حمل و نقل کالای جاده‌ای استفاده کرد؟
– چه فناوری‌های جدید و نوینی در حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای وجود دارد؟
– چه اثراتی از استفاده از این فناوری‌ها در بهبود کیفیت حمل و نقل کالا به دست می‌آید؟
– به چه روش‌هایی می‌توان با استفاده از فناوری‌های روز، حمل و نقل کالای جاده‌ای را بهینه سازی کرد؟
مروری بر مطالعات پیشین:
در این حوزه، تحقیقات گسترده‌ای انجام شده است که برخی از آن‌ها به بررسی چالش‌های موجود در حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای، راهکارهای موجود برای حل این چالش‌ها، روش‌های استفاده شده توسط شرکت‌های رقیب در این صنعت و فناوری‌های جدید و نوین در حوزه حمل و نقل کالای جاده‌ای بررسی شده‌اند. اما با توجه به پیچیدگی‌های موجود در این صنعت، هنوز دغدغه‌های بسیاری وجود دارد که نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند. در این تحقیق، سعی می‌شود با بررسی چالش‌ها و راه‌حل‌های پیشنهادی در صنعت حمل و نقل کالای جاده‌ای، به بهبود کیفیت و عملکرد این صنعت کمک شود.
سخن مدیریتی:
کارآمــدی سیســتم های حمل ونقــل، فرصتهــا و مزیتهــای اقتصــادی و اجتماعــی فراوانــی را بــه همــراه دارد کــه ایــن فرصتهــا و مزیتهــا اثــرات مثبــت چندوجهــی را ماننــد دسترســی بهتــر بــه بازارهــا، افزایــش اشــتغال و ســرمایه گذاری در اقتصــاد ســبب میشــود. حمل ونقــل کارآمــد هزینه هــای بســیاری از بخشهــای اقتصــادی را کاهــش میدهــد، درحالیکــه حمل ونقــل ناکارآمــد ایــن هزینه هــا را افزایــش میدهــد. عــلاوه بــر ایــن، تأثیــرات حمل ونقــل همیشــه آن چیــزی نیســت کــه قابل انتظــار اســت و میتوانــد عواقــب پیش بینی نشــده یـا ناخواسـته ای بـه دنبـال داشـته باشـد. اثـر ازدحـام یـا پیامدهـای منفـی زیسـت محیطی میتواننـد برخـی از ایـن عواقــب پیش بینی نشــده یــا ناخواســته باشــند کــه نمیتــوان آنهــا را نادیــده گرفــت. بــر اســاس مطالعــات صــورت گرفتــه و نشســت های کارشناســی چالش هــای بخــش حمل ونقــل در حــوزه بــار را میتــوان در دو دســته کوتــاه و میان مــدت دســته بندی کــرد. چالشهایــی ماننــد نبــود مرجــع هماهنگ کننــده ترانزيــت در كشــور، خــود مالكــي نــاوگان حملونقــل جــادهای و اتــكاي هزینه هــای جــاري ســازمان های زيربخشــي حمل ونقــل بــه درآمدهــاي آنهــا در دســته اول قــرار میگیرنــد کــه آنهــا را میتــوان بــا مجموعــه اقداماتــی در قالــب برنامه هــای کوتاه مــدت مدیریــت کــرد؛ امــا چالشهایــی ماننــد نبــود نهــاد راهبــر لجســتيك در كشــور، فرســودگي نــاوگان حمل ونقــل، وجــود موانــع در رقابتــي شــدن حمل ونقــل ريلــي و جــاده ای، حكمرانـي نامتـوازن در بخـش حمل ونقـل كشـور و ناكافـي بـودن زیرسـاختهای شـبكه ريلـي كشـور در دسـته دوم قـرار می گیرنـد کـه بـرای مدیریـت آنهـا بـه مجموعـه اقداماتـی در قالـب برنامه هـای میان مـدت نیـاز اسـت.
ترانزیــت-
درصورتیکـه همـه مبادلات کشورهای کریــدور شــمال – جنـوب و یک‌ســوم مبــادلات چیــن و اروپا از مسیرهای ایران انجام شود و میـزان درآمـد مسـتقیم حاصـل از ترانزیـت بـرای کشـور را 75 دلار بـرای هـر تـن در نظـر بگیریـم، به طـور بالقـوه امـکان کسـب درآمـد 11 میلیـارد دلاری از ایـن مسـیر بـرای ایـران وجـود میداشت.
ایـران در زمـره معـدود کشـورهایی اسـت کـه از موقعیـت بین المللـی خاصـی بـرای ترانزیـت بـار برخـوردار اســت؛ امــا بــه دلایــل مختلــف ازجملــه ناهماهنگی هــای داخلــی در امــر سیاســتگذاری در ترانزیــت نتوانســته از مزیت هـای متنـوع آن اسـتفاده کنـد. فـارغ از موضـوع تحریم هـا، برخـی مشـکلات داخلـی نیـز مانـع از دسـتیابی و بهره بـرداری ایـران از مزیت هـای فـراوان ترانزیـت و پتانسـیل های بالقـوه کشـور در ایـن زمینـه شـده اسـت. یکـی از مهمتریــن مشــکلات عــدم هماهنگــی میــان دســتگاه های متولــی ایــن بخــش اســت.
به منظــور برطــرف کــردن ایــن ناهماهنگی هــا پیشــنهادهایی بــه ایــن شــرح قابل ارائــه اســت:
1) ایجــاد نظــام و متولــی واحــد بــرای بخــش حمل ونقــل کشــور؛
2) تجمیــع وظایــف حمل ونقلــی در یــک وزارتخانــه؛
3) ایجــاد ســتاد ترانزیــت؛
4) اصــلاح احـکام مرتبـط بـا حمل ونقـل در قانـون تعزیـرات حکومتـی و قانـون مبـارزه بـا قاچـاق کالا و ارز؛
5) واگـذاری نقـش ویــژه بــه گمــرک؛
6) بــه روز بــودن راننــدگان و شـرکتهای حمل ونقــل نسـبت بــه قوانیـن و مقــررات بین المللــی؛
7) اعتمــاد بــه شــرکت های بین المللــی حمل ونقــل.
خودمالكـي-
تـا پایـان سـال 1400 بـه میـزان 87.9 درصـد مالکیـت نـاوگان حمل ونقـل بـاری کشـور خودمالکـی ( ملکــی راننــده و ملکــی شــخص دیگــر ) و 12.1 درصــد دیگــر به صــورت ( شــرکتی ملکــی شرکت/موسســه، ملکــی شــراکتی ) بــوده اســت. از نظــر تعــداد نیــز از مجمــوع 365 هــزار وســیله نقلیــه عمومــی بــاري 321 هــزار دســتگاه خودمالکــی و 44 هــزار دســتگاه به صــورت شــرکتی تملــک شــده اســت. در نبــود شــرکتهای توانمنــد در حــوزه حمل ونقـل، بـا رانندگانـی مواجـه هسـتیم کـه تمامـی مراحـل حمـل بـار را خودشـان به تنهایـی انجـام میدهنـد کـه ایـن موضـوع عـلاوه بـر ایجـاد مشـکلات مضاعـف بـرای راننـدگان، مشـکلاتی را بـرای سـفارش دهنده بـار نیـز ایجـاد میکنـد.
مشـکلات دیگـری کـه بـه واسـطه خودمالکـی وجـود دارد عبـارت اسـت از :
خـودداری برخـی از راننـدگان در حمـل برخـی از بارهـا و یـا تـردد در برخـی مسـیرها و عـدم تـردد در مسـیرهای دیگـر،
عـدم امـکان هماهنگی هـای کلان بــه دلیــل فراوانــی و تعــدد راننــدگان خودروهــا و بهــره وري پاییــن سيســتم حمل ونقــل ( بــه دلیــل ترددهــای یکســرخالی، خــواب بــودن کامیونهــا و …)
* بــرای ایجــاد نظــام شــرکت مالکی در برابــر خودمالکــی پیشــنهادهایی بــه ایــن شــرح قابل ارائــه اســت:
جابجایــی بــار از طریــق شــرکت ها نــه راننــده؛
در نظــر گرفتــن امتیــازات خــاص بــرای شــرکتها؛
اصــلاح قوانیــن مالیاتــی در حــوزه حمل ونقــل؛
تغییــر سیاســتها در جهــت ایجــاد شـرکتها و تعاونی هـا؛
شـرکتها دریافت کننـده تسـهیلات باشـند نـه افـراد حقیقـی؛
اعطـای مجـوز واردات کامیــون بــه شــرکتهای حمل ونقلــی بــا قیــودی؛
اســتفاده از ظرفیــت مــاده 12 قانــون رفــع موانــع تولیــد رقابت پذیرــ و ارتقای نظـام مالی کشـور؛
اصـلاح قوانین مالیاتـی، قانـون تعزیرات حکومتـی و قانـون مبـارزه بـا قاچـاق کالا و ارز؛
ایجـاد دیتاسـنتر بـار یـا اطلـس کشـوری بـار.